3 x ontwerp dimensie
Voor een integraal circulair ontwerp gelden drie dimensies: de product-dienstcombinatie, het business model en het waardesysteem. In een ontwerpproces is er altijd een onderlinge samenhang tussen de dimensies, maar in het framework hebben we deze afzonderlijk beschreven.
De dimensie product en dienst richt zich op het ontwerpen van het product met oog op optimaal waardebehoud. Dit doe je door onder andere te anticiperen op toekomstige toepassingen van het product. En door ervoor te zorgen dat producten, componenten en materialen opnieuw hoogwaardig zijn te hergebruiken. Bij het ontwerp van de dienst en proces faciliteer je een intensievere betrokkenheid met de gebruiker en andere ketenpartijen.
Bij de dimensie business model definieer je de manier waarop je waardecreatie en -behoud inricht, hoe je inkomsten over de gehele levenscyclus genereert en hoe je kosten alloceert op het niveau van een individuele aanbieder. Hoe kun jij als aanbieder (en andere partijen in de keten) een aantrekkelijke business case realiseren?
Deze eerste twee dimensies richten zich op het propositieontwerp van een individuele aanbieder. Het is meestal een iteratief proces met een grote samenhang tussen het product-dienst ontwerp en het business model.
De dimensie waardesysteem richt zich op de keten en toevoegingen vanuit andere sectoren. Een deel van de circulaire interventies gaat namelijk verder dan het handelingsperspectief van individuele bedrijven. Deze moeten collectief op ketenniveau worden ingericht. Denk hierbij aan het inrichten van een open loop inzamelsysteem, het definiëren van (materiaal) standaarden of informatie uitwisseling door de gehele keten. Individuele bedrijven adopteren deze afspraken vrijwillig of afgedwongen door regelgeving. Vervolgens worden het ontwerpvereisten op de eerste twee dimensies.
4 x ontwerp focus
Het ontwerpproces vindt over het algemeen voor de introductie van een propositie plaats. In een lineair ontwerp wordt met name gekeken naar grondstoffen en productie. In een ontwerp proces met circulaire uitgangspunten beschouw je de gehele levenscyclus. Je besteedt ook aandacht aan het optimaliseren van de gebruiksfase. En je sorteert voor op toepassingen van het product, componenten of materialen na gebruik. Deze focuspunten zijn gekoppeld aan de fases in de Value Hill.
Een extra ontwerpfocus, die feitelijk aan de Value Hill voorafgaat, is rethink. Daar speelt de vraag of de behoefte die het product vervult ook op een heel andere manier bediend kan worden. Kun je de functionaliteit met een ander product-dienst concept leveren? Of kun je de behoefte zo invullen dat je productinzet vermijdt?
In het framework hebben we deze verschillende focussen uit elkaar gehaald. Zo geven we aan welke design onderwerpen per focus relevant zijn. Bij een goed circulair ontwerp zijn natuurlijk alle focusgebieden meegenomen. In de praktijk zul je meestal als eerst optimaliseren binnen een van de focussen.
Invulling van het framework
Het framework kan gebruikt worden om verschillende ontwerp-gerelateerde onderwerpen in uit te werken. De structuur functioneert bovendien als een soort checklist voor ontwerpprocessen. Maar de inhoud van de matrix kan per product wisselen en is voer voor dialoog.
In de huidige invulling hebben we een aanzet gedaan om voor ieder cel de generieke ontwerpuitdaging te formuleren.
Download het ingevulde framework
Er zijn tal van ontwerp onderwerpen die je in het raamwerk kunt plotten. Wij nodigen iedereen uit om dat te doen en het te delen. Daarom stellen we ook een lege versie van het framework ter beschikking. Onderwerpen die zich hier bijvoorbeeld voor lenen, zijn:
- Ontwerprichtlijnen uit een nieuwe Europese Verordening Ecodesign for sustainable product regulation (algemeen en per productcategorie);
- Ontwerpvragen voor een specifieke Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV), bijvoorbeeld voor textiel;
- Kennisvraag per onderwerp, met een onderscheid in wat beschikbaar is en wat niet;
- Beschikbare ontwerp tools.
